Op een heideveld bij Kootwijk wordt het zeldzame gentiaanblauwtje nog gezien
Het gaat deze keer over de klokjesgentiaan en een zeldzaam vlindertje, het gentiaanblauwtje. Het gaat ook over Cor van den Berg die al meer dan twintig jaar de IVN-vlinderwerkgroep Barneveld helpt bij het tellen van de klokjesgentiaan-plantjes en de eitjes, voor Staatsbosbeheer en de landelijke Vlinderstichting. De organisatie had al gemeld dat alles wel 14 dagen eerder is dit jaar.
De werkgroep heeft op zaterdag 14 juli 2018 de eerste telling gedaan. Hadden we Cor niet moeten vragen voor het tellen? Ach nee, ze wordt binnenkort 95 jaar, dat kunnen we haar niet meer aan doen. Bovendien is het stuk heide erg moeilijk begaanbaar… Het gentiaanblauwtje, is een typische heidevlindertje dat je zelden te zien krijgt. Het leeft nog maar op één afgelegen plek in de boswachterij Kootwijk.
Kijk, dit is het zeldzame vlindertje, het gentiaanblauwtje. Het is een vrouwtje dat zojuist eitjes heeft afgezet op de knop van de klokjesgentiaan. Het is een bijzondere opname, want dit vlindertje komt maar op een klein plekje in de Boswachterij Kootwijk voor – Foto: ©René de Graaff
Ingewikkeld
Het gentiaanblauwtje is een van de meest bedreigde dagvlinders in Nederland. Het vlindertje wordt alleen gezien bij groeiplaatsen van de klokjesgentiaan, dus nooit in tuinen en parken. Het gentiaanblauwtje heeft een bijzonder ingewikkeld levenspatroon, waarbij ook zwarte mieren een belangrijke rol spelen. Het vlindertje zet namelijk witte eitjes af (foto) op de bloemen en de knoppen van de klokjesgentiaan. Hieruit komen rupsjes die eten van de bloemen. Ze hebben een kliertje op de rug dat een zoet vocht afscheidt. Als de rupsjes worden ontdekt door de zogenaamde knoopmieren, worden ze meegenomen naar het mierennest, waar ze als een soort melkkoetje een plek krijgen. De mieren likken steeds de zoetstof op, terwijl de rupsen eten van het broed van de mieren. In de herfst verpoppen de rupsen zich in het mierennest en volgend jaar, eind juni, kruipen ze als een nieuwe generatie gentiaanblauwtjes uit het mierennest.
Het gentiaanblauwtje doet zelden de vleugels open, maar hier is het vlindertje te zien met geopende vleugels. Het is een blauwtje – Foto: ©René de Graaff
Uitsterven
De vlindertjes blijven in de omgeving van de groeiplaats van de klokjesgentiaan. Ze vliegen hoogstens een paar honderd meter weg van de plek. Het mag duidelijk zijn dat gentiaanblauwtjes daardoor heel kwetsbaar zijn en met uitsterven worden bedreigd. Als de klokjesgentiaan door het hardnekkige gras (pijpestrootje) wordt overgroeid, dan verdwijnt het plantje en als de mieren in een natte zomer verdrinken, dan verdwijnen de gentiaanblauwtjes. Dat is op veel plaatsen in de streek al gebeurd, onder andere op de heide achterin het Schaffelaarsebos en op de heide van Klein Bijlaar bij Barneveld, op de heide van Deuverden bij Nijkerk, op de heide bij het Kootwijkerveen en nog wel op tien andere plekken in de streek. De klokjesgentiaan bloeit daar nog wel, maar de vlindertjes zijn er niet meer.
De klokjesgentiaan bloeit uitbundig dit jaar. De planten houden van warm zomerweer. Ze groeien meestal tussen pijpenstrootje – Foto: ©René de Graaff
Uiterst voorzichtig
De enige plek in de streek, waar de gentiaanblauwtjes nog aanwezig zijn, is op de heide bij het Kootwijkerbovenbos in de boswachterij Kootwijk. De IVN-vlinderwerkgroep Barneveld heeft jaren geleden, in samenwerking met Staatsbosbeheer, op de heide in de boswachterij Kootwijk, drie vakken van tien bij tien meter uitgezet. Alleen in de vakken worden de eitjes op de planten geteld. De groep gaat daarbij uiterst voorzichtig te werk. Eén van de leden telt de bloemen en de eitjes. De ander noteert de aantallen op een lijst voor Staatsbosbeheer en de Vlinderstichting. In totaal zijn op 14 juli 2018 weer vele honderden eitjes geteld. Het aantal klokjesgentianen is verrassend groot en door het warme weer bloeien ze prachtig.
Cor van den Berg van de IVN-vlinderwerkgroep Barneveld is al vele jaren in de weer met de inventarisatie van de gentiaanblauwtjes – Foto: ©René de Graaff
Niet vergeten
De IVN-vlinderwerkgroep Barneveld bestaat ruim twintig jaar. Cor van den Berg is al vanaf het begin lid. Voor het inventariseren van de gentiaanblauwtjes is Cor deze keer niet gevraagd. Iemand van bijna 95 jaar ga je toch niet meer laten struinen door de heide… Cor informeert wanneer de eerste telling weer wordt gehouden… Die is al geweest, omdat alles eerder is dit jaar…! Waarom hebben jullie niet aan mij gedacht…? Oh, wat nu… Om een lang verhaal kort te maken. We zijn in het begin van deze week met Cor nogmaals naar de plek gereden: Ze struinde met de stok door de heide en bekeek de klokjesgentianen met de honderden eitjes van de gentiaanblauwtjes. Ze was weer helemaal blij. We zullen haar in het vervolg niet meer vergeten… Op 22 augustus viert Cor haar 95e verjaardag!
Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant – 2107-2018 – Aflevering 623
______________________________________________________________________________________________________________________
Bekijk ook het filmpje van BuitenGewoon TV:
