Moeder Fraanje met haar breiwerk in de huiskamer – Foto: ©Archief Louis Fraanje
Vervoer van aardappels met een list
Op 17 april 1945 is Barneveld bevrijd. En… met al die oorlogsherinneringen om je heen in het kader van 75 jaar vrijheid, moet ik ook weer terugdenken aan een verhaal uit de Tweede Wereldoorlog, dat mijn inmiddels overleden moeder mij ooit vertelde….
Schraalhans
Vooral in het laatst van de oorlog was voedsel schaars geworden en ook bij ons in huis was ‘schraalhans’ keukenmeester. Nog steeds vraag ik mij af, hoe of ze het klaarspeelde om iedere dag het eten op tafel te krijgen om al die hongerige magen te vullen, onvoorstelbaar!
Want niet alleen mijn broer Joop, zus Hennie en de kleine Elsje aten mee, maar ook de mondjes van de nichtjes Ditje en Bertha Mons uit Den Haag, die als evacués gewoon meedraaiden in het gezin, moesten gevuld worden. Een heel gedoe, maar ze klaarde de klus tot aan het einde van de oorlog.
Op voedseltocht
Op zekere dag stapte zij op de fiets, beladen met een aantal artikelen uit de fietsenwinkel om deze te gebruiken als ruilmiddel tegen etenswaren bij een van de boeren in de omtrek. Nu we het toch over ruilmiddelen uit de fietsenwinkel hebben, herinner ik mijn nog de bekende ‘knijpkat’, dat was een zaklamp met op de zijkant een soort van drukknop dat werkte als een soort dynamo. (Zie foto onder).
De voedseltocht van mijn moeder voerde haar richting Kootwijkerbroek, bij diverse boeren ging ze langs om tenslotte daar ergens een boer zover te krijgen om een aantal artikelen te ruilen tegen een zak met aardappelen. Ze was uiteindelijk de koning te rijk, dat kun je net denken, nu kon ze weer een flink aantal dagen, misschien wel weken vooruit. De goed gevulde zak met aardappelen werd achterop de drager van haar fiets gebonden en zo toog ze ‘welgemoed’ weer richting Barneveld.
De bekende ‘knijpkat’ uit de fietsenwinkel in oorlogstijd te Barneveld – Foto: ©Archief Louis Fraanje
Grote controle
Hoewel het best wel moeite kostte om de fiets, die natuurlijk niet in al te beste staat was, in het rechte spoor te houden, zou het niet lang meer duren voordat ze thuis zou zijn.
Maar… ter hoogte van de benzinepomp van ‘Polletje’ stond iemand te zwaaien en beduidde haar dat ze moest stoppen.
Mijn moeder remde af en toen ze eenmaal stil stond met de wiebelige fiets, vroeg ze wat er aan de hand was. “Nou… vrouw Fraanje, bij het begin van het dorp is een grote controle van de Duitsers en alles wordt ingenomen oftewel afgepakt!”
Oei, dat was even schrikken, wat een tegenvaller, in het zicht van de haven en dan in één keer alles kwijt aan de bezetter? Goede raad is duur op zo’n kritiek moment.
Er moest nu razendsnel iets bedacht worden, om haar zak met piepers te kunnen behouden en wat nog belangrijker was… ze veilig en wel thuis te krijgen.
De benzinepomp van “Polletje” aan de Wesselseweg bij Barneveld – Foto: ©Archief Fraanje
Ingeving
Moeder vroeg of ze soms even binnen mocht komen, dan kon ze misschien wel iets verzinnen. Ook de zak met aardappels ging mee naar binnen, want die zou en die moest mee. Maar hoe?
Plotseling kreeg ze een ingeving; natuurlijk dat was de oplossing! Ze trok haar lange jas uit, knoopte haar jurk van boven af een stuk los, deed haar ceintuur zo laag mogelijk stevig vast en stopte de aardappels rondom haar buik in de jurk. Daarover heen de lege zak en zo werd de boel weer dichtgemaakt, nu leek het – met wat fantasie – of ze in verwachting was.
Hoofdschuddend liet men haar gaan, maar moeder liet zich niet ompraten, die aardappels zouden – hoe dan ook – mee naar huis. Het was nog maar een klein stukje, dus ‘niet geschoten.. is altijd mis’, om maar even in oorlogstermen te blijven.
De laatste loodjes en daar aan het einde van de Wesselseweg stonden de Duitsers – Foto: ©Louis Fraanje
Laatste smeekbede
Ze vertelde later: “Jongen wat heb ik onderweg gebeden of de Heere mij wilde bewaren en of hij me veilig thuis wilde laten komen… met de aardappels natuurlijk!”
Zo fietste zij richting Barneveld en toen ze in de verte het geschreeuw van de Duitsers hoorde, zonk haar de moed bijna in de schoenen, ze richtte haar blik omhoog en deed nog een laatste smeekbede. Vervolgens trapte ze al zwetend, niet alleen van het gewicht der aardappels, maar nog meer van angst, de laatste kilometers.
En dan… nog maar enkele meters verwijderd van de de controle, begint een Duitse soldaat te schreeuwen. Ze dacht; nu is het afgelopen met me, nu ben ik alles kwijt!
Maar… ziedaar, de Duitser schreeuwde naar zijn maats, dat ze opzij moesten gaan voor deze vrouw, want die was blijkbaar in verwachting en kon maar zo midden op straat bevallen . En dat kon en mocht toch niet zomaar gebeuren! Nee… moeder kreeg ruim baan en mocht – zonder meer – doorfietsen naar huis.
Onze fietsenwinkel met broer Joop(links) en mijn vader(rechts) en linksboven bij het raam mijn zus Hennie en bij het raam rechts mijn moeder, (?) en Ditje Mons uit Den Haag – Foto: ©Archief Louis Fraanje
Behouden thuiskomst
En weer ging haar blik omhoog naar de hemel, God had haar niet vergeten en met een dankbaar gevoel fietste ze naar huis. De laatste meters van haar barre voedseltocht leek het wel of ze vleugels had gekregen. Nog heel even de spoorwegovergang passeren en dan voorbij Café Het Schaap links aanhouden de Nieuwstraat in waar op nummer 36 de zo bekende Barneveldse fietsenwinkel was. En… waar iedereen in spanning zat te wachten op een behouden thuiskomst van moeder!
Eenmaal thuisgekomen, werd in de huiskamer de jurk losgeknoopt en rolden de aardappels links en rechts door de kamer, maar dat deerde niemand, ze waren in ieder geval gespaard gebleven zowel de aardappels als moeder. Tjonge… wat een moeder en wat een vrouw met, fantasie, improvisatievermogen, lef en een onvoorwaardelijk Godsvertrouwen!
Lees ook: Bevrijding van Barneveld op de Veluwe
*********************************************************************************************************************
Om over na te denken…
BARNEVELD – Vrijdag 17 april 2020 – Vandaag is het precies 75 jaar geleden dat mijn geboortedorp Barneveld werd bevrijd! Met respect voor hen die hun leven hebben geven voor onze VRIJHEID!
