Monument voor mensen die Joodse landgenoten onderdak boden in de oorlog
Het mag een wonder heten dat we al meer dan zeventig jaar in rust en vrede hebben kunnen leven is ons mooie Nederland. Wij, ouderen, kunnen genieten van ons pensioen en verbouwen wat groente in onze tuin voor de lol. In ieder geval niet om te overleven. We maken ons druk over de heidevelden en zandverstuivingen die dichtgroeien met spontaan opgekomen grove dennen. Als vrijwilliger van Staatsbosbeheer gaan we geregeld een zaterdagochtend aan de slag in de boswachterij Kootwijk. Anderen gaan fietsen, wandelen, allemaal leuke activiteiten.
We horen en zien op radio en tv de ellende in de wereld, ver van ons bed, maar de recente aanslagen van terroristen komen wel erg dichtbij. Tiny en ik hebben de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Hier in Barneveld viel het nog wel mee. Wel was er veel ellende, zoals de Spoorstraat in Barneveld die werd afgezet. De woningen van de welgestelde bewoners werden gevorderd en ingericht als kantoren van de ‘moffen’ (nazi’s). Zoiets is nu ondenkbaar.
In het bos bij het Nationaal Monument Kamp Amersfoort is dit jaar een Monument voor Schuilplaatsverleners onthuld. Tiny de Graaff-Griffioen is een van de laatste nog in leven zijnde schuilplaatsverleners. ’Jammer dat mijn ouders dit niet hebben kunnen meemaken…’ – Foto: Gerrit de Graaff
Onderduikers
Bij de familie van Tiny speelde het verbergen van een Joods echtpaar een spannende rol. Het echtpaar had een baby van een jaar. Het kindje werd ergens anders ondergebracht. Tiny woonde in een dubbel woonhuis aan de Luxoolseweg in Nijkerk en de buren waren familie van Tiny. Hier vonden drie Joodse landgenoten onderdak. Voedsel was in de oorlog op de bon. De ondergrondse zorgden voor bonkaarten voor de onderduikers. De toen 11-jarige Tiny werd er op uit gestuurd de bonnen op een geheim adres op te halen. Op de beide zolders van de dubbele woning zaten dus vijf Joodse onderduikers. Door de dikke muur hadden ze een gaatje gemaakt, waardoor ze briefjes naar elkaar konden sturen. Ze mochten zich niet beneden vertonen en konden ’s avonds in donker even buiten lopen. Tiny deed boodschapjes voor de onderduikers en die maakten speelgoed en kleren voor de kinderen. De buurkinderen vroegen aan Tiny hoe ze aan zo’n mooi jasje kwam. ‘O, dat maakt mijn moeder!’ Tiny weet het nog allemaal nog als de dag van gisteren.
Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Het strafkamp tijdens de nazibezetting is nu een plek ter herinnering, bezinning en lering – Foto: Gerrit de Graaff
Dood en verderf
Er was een groot weiland tussen de Luxoolseweg en de spoorlijn. De treinen werden geregeld beschoten door Engelse jachtvliegtuigen. Een trein vol Duitsers was bij Nijkerk gestopt. Talloze militairen stapten uit en renden door de weide naar de huizen langs de Luxoolseweg en gingen naar binnen. Op een gegeven moment waren negen Duitsers in de huiskamer, terwijl de onderduikers op het luik op zolder zaten. De jonge militairen waren heel aardig en gaven koeken aan de kinderen. De vader van Tiny verdween in de landerijen in de buurt tot alles weer veilig was. Het waren niet de Duitsers, maar de smerige SSers, de Nazi’s en de NSBers die dood en verderf zaaiden. Zo was er altijd wel wat: twee-en-een-half jaar lang onderduikers op zolder is niet niks.
Gedenksteen bij Kamp Amersfoort. Honderden landgenoten werden hier vermoord of kwamen om door ontbering – Foto: Gerrit de Graaff
Monument
Inmiddels zijn we zeventig jaar verder. Eindelijk is in het bos bij het beruchte Kamp Amersfoort een groot monument gemaakt dat als eerbewijs is bedoeld aan al die mensen die de moed en naastenliefde hadden om vaak voor hun volkomen onbekende landgenoten een schuilplaats te bieden. Deze schuilplaatsverleners en hun gezinnen werkten tijdens de oorlog in alle stilte en in het diepste geheim. Mensen die werden betrapt met onderduikers in huis werden afgevoerd o.a. naar Kamp Amersfoort. Gevangenen werden mishandeld en uitgehongerd. Dankzij deze heldhaftige mensen zijn verzetsmensen, Joden, geestelijken, geallieerde militairen enz. uit de handen van de nazi-bezetter gebleven.
Het bezoekerscentrum is modern ingericht. Op een groot scherm worden verhalen verteld over het beruchte strafkamp Amersfoort – Foto: Gerrit de Graaff
Nationaal Monument
Het monument voor de schuilplaatsverleners is op 27 maart 2015 onthuld bij het Nationaal Monument Kamp Amersfoort. In Barneveld hebben we daar niets van gemerkt tot vorige week. De ouders van Tiny en de buren zijn overleden. Ook de vijf Joodse landgenoten leven niet meer. Tiny praat vaak over de oorlog en voelt zich nog steeds schuilplaatsverlener.
Kamp Amersfoort is een Nationaal Monument geworden met een bezoekerscentrum ter herinnering, bezinning en lering. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag 10.00-16.00 uur, zondag: 13.00-17.00 uur. Loes van Overeemlaan 19, Leusden. U bent van harte welkom.
Ook gepubliceerd in de Barneveldse Krant 21-11- 2015 – Meer informatie: Kamp Amersfoort
********************************************************************************************************************************************
Bekijk ook het filmpje, het zijn heftige beelden die er niet om liegen:
