Veluwenaar Louis Fraanje
Men verwijt mij weleens, dat ik ouderwets ben en niet met m’n tijd meega…
Steeds vaker zoek ik de eenzaamheid van het Veluwse landschap op en strijk dan ergens neer.
Zo zat ik onlangs op een avond aan de rand van de hei, heerlijk uit de wind, met mijn rug tegen de houten wand van de oude schaapskooi bij Ede. De hemel stond vol sterren, en het mannetje in de maan glimlachte.
Jac. Gazenbeek (1894-1975)
Jac. Gazenbeek
Op zo’n moment moet ik onwillekeurig terugdenken aan de Veluwse schrijver Jac. Gazenbeek(1894-1975), die hier ook het grootste deel van zijn leven heeft rondgezworven en verknocht was aan zijn Veluwe.
Geboren en getogen in het land van hei en dennen, een land waar hij met veel liefde en passie over heeft geschreven.
Talloze boeken, kranten- en tijdschriftartikelen heeft hij gewijd aan dit oeroude Veluweland!
Dat Jac.Gazenbeek een veelzijdig en kunstzinnig mens was, blijkt wel uit het feit dat hij naast schrijven, fotograferen, schilderen en tekenen, ook nog prachtige houtsneden maakte.
Duizenden schapen
In de schaapskooi lagen de schapen uit te rusten van hun zwerftocht over de heide. De geur van mest vermengd met stro deed mij terugdenken aan vroeger. Duizenden en nog eens duizenden schapen bevolkten toen de uitgestrekte heidevelden van de Veluwe. Het geluid van mekkerende schapen en het belgerinkel weerklonk over velden en wegen.
Schaapherder
De schaapherder dwalend over de heide met zijn kudde en zijn trouwe honden horen bij de Veluwe. Het zou toch verschrikkelijk zijn als ze moeten verdwijnen. Al die onzinnige toestanden met paarden en koeien in bos en hei, waarbij er steeds meer rasters geplaatst moeten worden, storen mij mateloos. Genieten er niet jaarlijks miljoenen mensen van dit prachtig stukje Veluwse cultuur? De schaapherder met zijn kudde moet blijven, net als de boer met zijn vee op de boerderij, zij hebben de oudste rechten!
Dit is toch een prachtig beeld van de schaapherder met zijn kudde op de heide… – Foto: ©Louis Fraanje
Moderne mens
Men verwijt mij weleens, dat ik ouderwets ben en dat ik niet met m’n tijd meega. Al die flauwe kul van vroeger, dat is toch niks waard. Nee, dat is voorbij, dat heeft z’n langste tijd wel gehad, wordt er dan vaak gezegd!
Maar… hoe vaker ik dat hoor, des te meer verlang ik naar die oude dingen. Dan zie ik die oude en eenvoudige Veluwenaren bezig op het land met hun weerbarstige doorzettingsvermogen.
De boerenfamilie en personeel tijdens de oogsttijd rond de tafel gezeten – Foto: © Jac. Gazenbeek/Jac. Gazenbeekstichtng
Rust
Ook zie ik ze dan zitten rond het open vuur op de heerd, of aan de keukentafel, met elkaar pratend over de gewone dingen van het leven. Of soms zomaar een tijdlang stilte, waarin niets werd gezegd, en men luisterde naar het knappende houtvuur. De rust die hiervan uitging, had toch duizendmaal meer inhoud dan de vaak walgelijke en loze tv-programma’s van tegenwoordig. De moderne mens is, met zijn materiële hebzucht, hard op weg om alles wat nog maar enigszins aan vroeger herinnert, weg te vagen.
Bij de open haard op de heerd – Foto: © Jac. Gazenbeekstichtng
Rijkdom en hebzucht
Niet dat het vroeger allemaal beter was, zeker niet, maar het ‘wij-gevoel’ had meer waarde dan nu. Men hielp elkaar eerder bij ziekte of anderszins. Een oude Veluwenaar zei eens tegen mij: “Vroeger hadden de mensen weinig en deden ze veel, tegenwoordig hebben ze veel en doen ze weinig”.
Als we maar volgens het ‘Poldermodel’ denken en doen, dan komt het wel goed, dan zal het ons aan niets ontbreken.
Dat aan niets ontbreken, daarmee bedoelt men puur en alleen maar het ‘materiële’, dat gezondheid en tevredenheid al een enorme rijkdom aan een mensenleven kunnen geven, beseft men nauwelijks.
Worden we niet dagelijks lastig gevallen door de opdringerige reclame, waarbij de meest nutteloze en waardeloze rommel aan ons wordt opgedrongen. De meest uiteenlopende loterijen beloven ons onvoorstelbare gouden bergen, en wakkeren onze hebzucht alleen maar aan.
Cos(†) & Christien(†) Mouw en zoon Evert op het Schaapscheerdersfeest in Elspeet, zomer 2008 – Foto: ©Louis Fraanje
Oude vrienden
Ja, ik ben ouderwets en mijn Schepper dankbaar als ik ‘s morgens gezond en wel op mag staan en nog kan genieten van hele kleine simpele dingetjes, zoals bijvoorbeeld van een oud liedje of een mooi gedichtje, het doet er niet toe.
Dankbaar dat ik het allemaal mee mocht maken en ook dankbaar voor de vele gesprekken die ik had met mijn inmiddels overleden vriend en schaapherder Cos Mouw(†) uit Elspeet, hij was nog echt iemand van de ‘oude stempel’ en ook zijn strijdbare vrouw Christien(†) zeker niet te vergeten.
Het lijkt wel of met hun beider heengaan, ook die oude Veluwse cultuur is verdwenen !
(Schijn)welvaart
Daarom… moet mijn oude Veluwe, waar boer en natuur eeuwenlang samen konden en kunnen leven, onaangetast blijven en niet zomaar verkwanselt worden, dat is het enige wat ik vraag!
Boer en natuur als samenspel en niet los van elkaar, want, als we nu onze boeren laten stikken, hebben wij straks niks te bikken!
Bescherming van natuur en milieu gaat verder en dan met name de samenhang tussen dieren, planten en mensen, een eenzijdige belangenbehartiging, van wie dan ook, is oneerlijk en onjuist. Maar het zal wel de mens moeten zijn, die voor deze garanties zal moeten zorgen. Een goed verantwoord beheer tot behoud van mens, natuur en landbouw, is hierbij noodzakelijk en van levensbelang. Alleen door een doelbewust, eerlijk en respectvol samenspel tussen mens en natuur, heeft het kans van slagen!
Ik ben er trots op dat ik een Veluwenaar ben, maar ik schaam mij op dit moment weleens dat ik Nederlander ben en dat ik Europeaan moet worden vindt ik helemaal verschrikkelijk. Want, hoe lang houd deze (schijn)welvaart nog stand? Och één ding weet ik zeker, de mens wikt, maar God beschikt!
Lees ook: Mens en natuur een samenspel
