Gemeentearchief Ede – Stof hebben we niet meer

Peter van Beek beheert archieven Ede, Barneveld en Scherpenzeel

Hij woont sinds twee weken in Oldebroek, maar de roots van Peter van Beek (55) liggen in Barneveld. Als archivaris van deze gemeente komt dat goed van pas. Deze functie bekleedt hij al 35 jaar, ook met veel genoegen in de gemeenten Ede en Scherpenzeel.

Het stoffige imago van de archivaris kan de prullenbak in, als het aan Van Beek ligt. ,,We werken nog steeds met papier en een jaar of dertig geleden kwam ik collega’s tegen die in een stofjas rondliepen. Maar inmiddels is veel gedaan aan behoud en de ontsluiting van de archieven voor de burgers. We bewaren de spullen in hi-tech ruimtes, met het beste klimaat en de beste beveiliging van de raadhuizen. Stof hebben we niet meer.”

Ede en Barneveld hebben een eigen archief, terwijl al het materiaal uit Scherpenzeel naar het Edese archief is verhuisd. Hier liggen primair documenten van de lokale overheid, waarbij de papieren informatie steeds meer digitaal wordt bewaard.

Peter van Beek in het Edese archief naast een ´huzarenstukje´ van Bennekoms kunstschilder Dick Ket – Foto: Freek Wolff

Lokale geschiedenis

Het archief biedt ook veel informatie over de eigen woon- en leefomgeving, de lokale geschiedenis. ,,Mensen ontdekken dat dit, naast de musea, ook een plek kan zijn voor een historische sensatie, die gaat soms over hun voorouders, maar er is ook de binding met de lokale omgeving.”
Iedereen kan dinsdag, woensdag en donderdag gratis in de archieven terecht, zonder afspraak of legitimatie. ,,Je kunt stukken aanvragen, waarna je methodisch wordt geholpen. Vervolgens kan je zelf onderzoek doen. Ik hoor nog steeds dat mensen zich erover verbazen hoeveel we hier hebben. De archieven zijn voor onze burgers. Ze zijn openbaar toegankelijk, net als bibliotheken. Hoewel we natuurlijk rekening houden met de privacy.”

Meer dan driehonderd collecties van 4,5 strekkende kilometer – Foto: ©Gemeentearchief Ede

Gemeenschap in beeld

Bouwvergunningen en tekeningen worden tegenwoordig op aanvraag toegezonden. Veel mensen komen naar het archief voor genealogie (voorouders) en de lokale geschiedenis. ,,Bijvoorbeeld over de straat of het huis waarin je woont. Wie hebben er vroeger gewoond? Vragen die dicht bij de eigen beleving staan.”

Het Edese archief bezit meer dan een miljoen foto’s, zowel op papier als digitaal, waaronder collecties van Gertjan Koster, Cord Otting en Arie Nijhof. ,,Zij hebben de laatste vijftig jaar onze omgeving en gemeenschap in beeld gebracht. Je ziet een ontwikkeling. Juist vanaf 1900 is Ede erg veranderd en groter geworden. We hebben nog foto’s van begin vorige eeuw, waarop je mensen in klederdracht op de markt ziet om hier hun eieren te verkopen. Dat is nog maar honderd jaar geleden. En kijk eens naar de infrastructuur en de industrialisatie.”

Steeds meer archieven van (particuliere) instellingen, kerken, scholen, bedrijven en verenigingen worden in beheer gegeven van het Edese archief. ,,We hebben inmiddels meer dan driehonderd collecties van 4,5 strekkende kilometer. Dat is immens. Soms is het een schenking, soms krijgen we het in bruikleen.”
In Barneveld en in Ede is het archief op identieke manier ingericht. In Scherpenzeel ontdekte de gemeente dat het archief in de kelder van het kasteeltje verschimmelde. ,,Dat was toevallig mijn specialisme en zo ben ik er bij betrokken geraakt. Er is niks verloren geraakt en het archief is verhuisd naar Ede.”

Huis Scherpenzeel waar het archief in de kelder verschimmelde – Foto: ©Wikipedia

Kunstcollectie

In het Edese archief is ook een eigen kunstcollectie opgeslagen. ,,We hebben veel schilderijen in uitleen bij musea voor exposities. En er hangt veel in openbare ruimten.” In totaal gaat het om 1.400 schilderijen, met werk van Edese kunstenaars of kunst over Ede. Hiervan wil Van Beek er ongeveer 400 afstoten, omdat deze nauwelijks of niet aan die criteria voldoen.

,,We willen de werken beheren die echt van belang zijn. Zo hebben we een paar werken van de Bennekommer Dick Ket, een landelijk bekende kunstenaar. Bovendien hebben we mooie schilderijen van de Bospoort en de Driehoek. In Barneveld hebben we een belangrijke en grote collectie van Arnold en Edzard Koning. Ze hebben lang op de Veluwe geschilderd en maakten mooie portretten en dorpsgezichten. Het archief van Scherpenzeel gaat terug tot 1600, een tijd waarin het dorp een ‘heerlijkheid’ was. Er bestaan nog een paar oude met de hand geschreven registers.”

De geschiedenis wordt in de leeszaal een ‘open boek’ – Foto: ©Gemeenteachtief Ede

Vrijwilligers

In totaal werken er achttien personen in het archiefteam. Bovendien worden zij ondersteund door zo’n 35 vrijwilligers, die actief zijn op het gebied van de ontsluiting en het schrijven van artikelen. ,,We publiceren ook veel. Zo hebben we de reeks Historische Cahiers en de Historische Berichten. In vijftien jaar tijd zijn dat zo’n veertig publicaties. We doen ook aan educatie, publiciteit en werken samen met historische musea en onderhouden websites. Zo hebben we een onderzoekswebsite, die heet archieval.nl. Dat is de zoekomgeving voor de hele Vallei. Soms kan je doorklikken naar gescande tekst. Verder kan je online ‘Ede op de kaart’ vinden, met cultuurhistorische kaarten.”

Cultura Erfgoed in Ede – Foto: ©Cultura Ede

Cultura Erfgoed

Intussen is Van Beek ook bezig met Cultura Erfgoed. Dit kenniscentrum hoopt hij over een paar maanden te openen in samenwerking met andere organisaties. ,,Onafhankelijk van de bron kan je daar veel kennis vinden op het terrein van archeologie, monumentenzorg en archiefmateriaal. Dan kan de burger, los van instellingen, bij één punt terecht, waarbij we vooral insteken op de digitale dienstverlening.”

Tekst: Freek Wolff/BDU

Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant 10-02-2018

______________________________________________________________________________________________________________________