Aandacht voor Jac. Gazenbeek (1894-1975)
Mede omdat wij dit jaar ons 25 jarig bestaan hopen te vieren, leek het ons goed om in dit jubileumjaar ook extra aandacht te besteden aan de naamgever van de stichting, de schrijver, natuurvriend en folklorist Jac. Gazenbeek(1894-1975).
Het betreffende artikel is eerder gepubliceerd in het blad Hervormd Nederland op 5 juli 1975, het is geschreven door de bekende dichter en schrijver Jan H. de Groot(1901-1990).
________________________________________________________________________________________________________________________________
Een strijdbare held
Mijn oudere vriend Jac. Gazenbeek is in het begin van de januari-maand(1975) op 80-jarige leeftijd in zijn Lunterse huis overleden, zonder zijn laatste boek (het 25e in de reeks) nog in handen en onder ogen te hebben gehad. Het is nu als een uiterst verzorgde uitgave bij de uitgeverij Terra te Zutphen verschenen, verlucht met talrijke zwart-wit en kleurenfoto’s van de wildfotograaf Jan de Besten.
Hij heeft de correctie van de drukproeven nog zelf kunnen verzorgen. Zijn lichamelijke toestand belette hem zelf met zijn toestel erop uit te trekken en de kostbare relicten van oude en overoude tijden vast te leggen.
Want behalve een gevoelig auteur van alles wat de Veluwe betrof, was hij een uitstekend fotograaf die zijn oudere boeken voorzag van illustraties waarin hij mens en plant en dier van het Wilt en bijster landt van Veluwen observeerde en op het leven betrapte.
Jac. Gazenbeek (1894-1975) – Foto: ©Archief Jac. Gazenbeekstichting
Strijdbare held
Hij was niet alleen een observator, een toeschouwer en een beschrijver van zijn gebied, hij was ook een strijdbare held die niet afliet het krankzinnig bederf van zijn kostbaar land aan de kaak te stellen.
Bedreigd
Menige biotoop, vele machtige bomen heeft hij kunnen redden, die met de ondergang werden bedreigd evenals oude boerderijtjes die van de kaart werden geveegd in het onophoudelijk geweld van wegenaanleg en afbraak die roekeloos de Veluwe naar de ondergang hielpen.
Aan banden
In zijn laatste boek heeft hij in elk geval nog een aantal kostbare landschappen en natuurmonumenten vastgelegd die mogelijkerwijze voor de toekomst bewaard mochten blijven als de moloch van het verkeer, die zijn eigen kinderen verslindt, aan banden wordt gelegd.
Bewaren
Je vraagt je af wie na hem opstaat om de strijd voor het behoud van de Veluwe aan te binden en zijn inzichten helder in de openbaarheid te brengen.
Mocht er geen nieuwe strijdbare geest opstaan dan zouden actiegroepen de taak kunnen overnemen om het aangezicht van de aarde, van zijn erfdeel althans, voor vernieling te bewaren.
Fijnzinnige humor
Hij kende talloze legenden uit oude tijden en anekdoten uit zijn eigen belevenissen. Begonnen als onderwijzer (en geliefd bij de kinderen) stapte hij over naar de journalistiek en redigeerde jarenlang de Edese Krant. Hij verlangde een breder armslag die de krant hem wel, het onderwijzerschap niet toestond en zo verscheen in 1932 zijn eerste roman “Boerenbloed”, een realistische vertelling van boerenleven, achterdocht, tiranniek, hypocriet, maar ook vol zwoegen om het dagelijks brood. Gazenbeek beschikte over een fijnzinnige humor als hij mensen in zijn boeken observeerde.
Cultuur
Toch had niet alleen de natuur, ook de cultuur had zijn belangstelling. Dat er zoveel schilders uit de Veluwezoom bij zijn crematie aanwezig waren, bewees hoe zeer Jac. Gazenbeek vele jaren organiserend te werk was gegaan om de beeldend kunstenaars die nog immer deze streek als hun werkterrein kiezen, in het centrum van de belangstelling te plaatsen. En dat is hem gelukt. Tentoonstellingen te Ede zijn telkens terugkerende gebeurtenissen die landelijke belangstelling trekken.
Uitreiking ANWB-prijs; v.l.n.r. Ph. Bloemendal, P.F. Zimmerman, H.J. Prakke, W. Alings jr, Jac. Gazenbeek en G. Sluizer – Foto: ©Archief ANWB
Onderscheiden
Jac. Gazenbeek is enkele malen onderscheiden o.a. met de ANWB-prijs voor zijn informatieve documentatie “Uit in Gelderland”. Hij was Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het ministerie van CRM verleende hem de laatste jaren een eregeld. Bij zijn crematie in Dieren bleken heel wat autoriteiten aanwezig te zijn. Oud-burgemeesters Boot en Oldenhof, oud-gedeputeerden van het provinciaal en leden van het gemeentebestuur, die Gazenbeek meer dan eens tegenover zich vonden, maar die de laatste der schrijvende Veluwse Mohikanen desondanks een diep respect toedroegen.
In brons
Het zou de moeite waard zijn de kop van deze unieke strijder in brons te vatten en in Lunteren of Ede een plaats te geven ter herinnering aan een man die zijn leven inzette voor het behoud van een der schoonste plekken van ons vaderland, de Veluwe!
Tekst: ©Jan H. de Groot, 1975
Eerder gepubliceerd in: Hervormd Nederland 5 juli 1975
________________________________________________________________________________________________________________________________
Jan Hendrik de Groot
Alkmaar 13 maart 1901 – Zeist 1 december 1990
Op 1 december 1990 overleed op negenentachtigjarige leeftijd de dichter, oud-verzetsman en journalist Jan H. de Groot. Hij was de oudste nog publicerende Nederlandse dichter.
Jan Hendrik de Groot werd op 13 maart 1901 geboren in Alkmaar. ‘Ik ben geboren en getogen in een harmonieus gezin uit het gereformeerd huis van cultureel verlichte ouders (zang, dans en snarenspel), geneigd tot liefde voor toneel, beeldende kunst en oratoria […]’, schreef de dichter in een korte autobiografische schets achterin de verzamelbundel Kaleidoscopisch: een selectie uit de verzamelde verzen (1980).
Jan H. de Groot (1901-1990) Dichter, journalist, oud-verzetsman en vriend van Gazenbeek – Foto: ©JGS/’t Sticht Fotobureau
Betrokkenheid
De Groots maatschappelijke en politieke betrokkenheid blijkt overigens uit zijn hele oeuvre.
Voor de oorlog waarschuwde hij als een van de eerste dichters tegen het gevaar van nazi-Duitsland.
Felle aanklacht
In Opwaartsche Wegen publiceerde hij in het Kerst-nummer van 1938 een felle aanklacht tegen Hitler, ‘die zich god laat noemen, zijn eigen wens verhoort en als een duivel zit op elke joden-ziel en zijn trawanten als beesten loslaat op hun goed en bloed.’
Pleidooi
Het was tegelijkertijd een pleidooi om de Nederlandse grenzen voor de Duitse joden open te stellen. De familie De Groot had zelf al in oktober 1935 een vluchteling in huis, de Duitse auteur en filmacteur Harry Domela, die wegens zijn politieke voorkeur zijn land had moeten verlaten. Domela vertelde Jan de Groot over de toenemende haat tegen de joden in nazi-Duitsland.
Bron: DBNL-Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren
_________________________________________________________________________________________________________________________________
Leer mij ze kennen… de Geldersen
In 1970 maakte Jan H. de Groot samen met Jac. Gazenbeek het bekende boek: “Leer mij ze kennen… de Geldersen”, een paperback met 143 pagina’s, dat is uitgegeven door A.W. Sijthoff Uitgeverij Leiden.
Over hun samenwerking en de totstandkoming van het boek, hopen wij u later meer te vertellen.
Jan Willem van Zetten
Op de omslag van het boek prijkt het portret van een vriend van Jac. Gazenbeek, de bekende en markante Edenaar Willem van Zetten. Voluit is het Jan Willem van Zetten (12 juni 1900 – 15 april 1981). Mocht iemand ons nog meer over deze Willem van Zetten kunnen vertellen, laat het ons dan weten!
Met dank aan: Gemeente Archief Ede
