Dat optimale gebruik van de natuur, dat is verdwenen
“Mijn vader heeft de tijd nog meegemaakt dat alles handwerk was. Ikzelf heb daar alleen de laatste stuiptrekkingen van meegemaakt. Zo is er nog een foto waarop ik als jongetje de kippen voer, gewoon door uit een maiskolf de korrels te breken en voor de kippen te strooien,” aldus Gijs van de Voort.
De kleine Gijs van de Voort is de kippen aan het voeren met een maiskolf – Foto: ©Jac. Gazenbeek
Deel nog als vroeger
De Klein Johanna Hoeve in de Valk; de oude boerderij heeft voor een aantal jaren plaatsgemaakt voor een burgerhuis, alleen op de deel is het nog als vroeger. De hilt is verdwenen, maar de oude pomp en geut staan er nog; zes stuks jong vee staan tussen de reupels. “Laatst met die evacuatie stond het hier weer eens helemaal vol.” (De stal was destijds een tijdje in gebruik voor vee wat in verband met overstromingen in de Betuwe geëvacueerd moest worden.)
De Klein Johanna Hoeve in de Valk, heeft plaatsgemaakt voor een burgerhuis – Foto: ©Archief Gijs van de Voort
Zelf onderwijzer
Gazenbeek kwam hier geregeld; de oude Van de Voort, acht kruisjes achter zijn naam, zijn vrouw heeft nog bij hem in de klas gezeten. In het boek “Langs heidezoom en hessenspoor” staat een foto van zijn zoon Gijs van de Voort, zelf onderwijzer geworden en inmiddels ook al bekend met Abraham en de mosterd. In het familiealbum kunnen ze de foto’s die Gazenbeek bij hen maakte nog zo aanwijzen. Herinneringen van vroeger.
De jonge Gijs van de Voort samen met zijn grootvader Hendrik Roelofsen – Foto: ©Jac. Gazenbeek
Torenland ontginnen
Die goeie ouwe tijd, zo lijkt het wel, als we praten over de school in de Valk, waar ze beiden op school gezeten hebben, over Jac. Gazenbeek, juf Zonneveld en de anderen die er werkten. Of als grootvader van moeders kant ter sprake komt, die het Torenland bij de boerderij nog heeft helpen ontginnen.
Potjes met beentjes hadden ze daar gevonden, maar wie was daar toen in geïnteresseerd? Ze werden stukgeslagen en meegeploegd; zo verdween een urnenveld.
Balkenbrij , hoofdkaas en melkmoes
En als we op ouderwetse gerechten als melkmoes, hoofdkaas en balkenbrij komen, loopt het water ze bij wijze van spreken weer in de mond.
“Hoofdkaas werd gemaakt van de kop van het varken. Net zo lang koken dat je alle botten eruit kan halen. In de winkel kun je het nog wel krijgen, maar het smaakt niet zo goed als wanneer je ’t zelf maakte. Echte zelfgemaakte karnemelk voor de melkmoes, kun je ook nergens meer krijgen.”
Geheimzinnig laken
Grootvader van vaders kant was huisslachter. “Dat was slecht werk”, verteld Van de Voort, “altijd in de kou werken en dan ook nog met heet water. Als het varken geslacht was hing het eerst onder een laken aan de ladder, tot de keurmeester was geweest en het dier had gestempeld. Wij vonden dat natuurlijk reuze geheimzinnig, dat laken, die ladder. Maar als we wisten dat de keurmeester kwam, deden we er alles voor om zo vroeg mogelijk van school thuis te zijn. Dan werd alle vlees gebraden om gewekt te worden. Er was altijd wel iets wat mislukte of overbleef, daar aasden wij op natuurlijk.
Vroeger kon dat wekken nog niet. Toen ging alles nog in de Keulse pot, in de pekel, daar bleef het drie weken. Het spek, niet van die dunne reepjes als nu, nee dikke hompen spek, die hingen in de schouw te drogen, niet te dicht bij het vuur, anders werden ze zwart.”
Vader Evert en zoon Gijs van de Voort, De Valk 1995 – Foto: ©Louis Fraanje
Armoede van toen
Het wordt anders wanneer als de armoede en de koude vanzelf opgehaald worden. Van slapen op een tochtige zolder, onder de pannen weliswaar, maar daar trok de wind zich niets van aan. De pannen dichtstoppen met stro hielp wel iets, maar geld voor een deken was er niet. “De armoede van toen kun jij je gewoon niet voorstellen.”
Verwarming was er ook niet, alleen het open haardvuur gaf warmte, op z’n eigen manier weliswaar. “Als je eertijds rond het open vuur zat, met de voeten op de plaat, dan was het ’s winters zo dat je van voren verbrandde en van achter vernikkelde. Ik weet nog wel dat toen ik jaren geleden in mijn huis een open haard bouwde, mijn vader zei, da’s heel mooi… met de centrale verwarming in de rug.”
Het gaskacheltje dat in de kamer staat heeft dan ook ruimschoots de voorkeur boven de haard van vroeger.
Lees ook: Hergebruik was algemeen principe – Deel 2 – Slot
___________________________________________________________________________________________
Hieronder een oud filmpje over de huisslacht:
