‘Het moet geen Disneyfilm worden’
Onder zijn pet schuilt een bruin hoofd. Deze man is duidelijk veel in de buitenlucht. ‘De Nieuwe Wildernis’ over de Oostvaardersplassen bij Lelystad was een enorm filmsucces voor Ruben Smit (43). Nu stort hij zich vol overgave op de rijke flora en fauna van Nationaal Park De Hoge Veluwe. Voor een nieuwe film die in 2020 moet verschijnen. “Ik wil dat in een natuurfilm alles echt is. Geen fictie.”
Kleine dieren
Met een vierwielaangedreven busje zijn we de drempel van het Park amper over of een man met een enorme lens op zijn camera spreekt Smit aan met de vraag of de herten al in de bronstijd zijn. “Ik weet het niet precies, want ik kom nu vooral voor de hele kleine dieren”, geeft hij als antwoord. “Want ik ben nu vooral met vlinders bezig, specifiek het Gentiaanblauwtje. Ik zoek de rupsen daarvan, maar die zijn iets van drie millimeter groot. Die wil ik filmen met extreme macro-lenzen. Maar je kunt je voorstellen dat dit best lastig is als die plant in de wind heen en weer beweegt.”
Ruben Smit: “Als objectief filmmaker wilde ik met ‘De Nieuwe Wildernis’ laten zien dat er natuurlijke processen spelen in de natuur.” – Foto: ©Freek Wolff/BDU
Thuiswedstrijd in achtertuin
Met een slakkengang tuft hij over de paden van het Deelense Veld. Ruben woont zelf in Leuvenheim, bij Zutphen, maar groeide op in Heemstede, bij Haarlem. “Als jongen van dertien struinde ik door de duinen en vervolgens ben ik naar Wageningen gegaan om promotieonderzoek te doen, waar ik als ecoloog opgeleid ben. In 2003 ben ik zelfstandig filmer en fotograaf geworden. Inmiddels heb ik een eigen productiehuis voor televisie en film.”
De natuur fascineerde hem altijd. “Het zat kennelijk wel in mijn genen, want mijn oma was zeer geïnteresseerd in de natuur. Mijn broer en ik waren als kind altijd bezig met het vangen van beestjes en ontdekken wat er in de sloot leeft. Dat is wel de kiem geweest. Later heb ik veel studentenonderzoek gedaan op de Hoge Veluwe naar de invloed van begrazing van herten op de plantengroei. Dus de Veluwe voelt altijd als een soort thuiswedstrijd. Voor mijn gevoel is het een beetje mijn achtertuin.”
Natuurfilmer Ruben Smit in het veld – Foto: ©Ruben Smit Productions
De Nieuwe Wildernis
De Oostvaardersplassen vergelijken met de Hoge Veluwe vindt Smit hetzelfde als appels met peren. “Als objectief filmmaker wilde ik met ‘De Nieuwe Wildernis’ laten zien dat er natuurlijke processen spelen in de natuur. Dat grote beesten samenleven met kleinere, maar dat ze er ook voor zorgen dat het gebied verandert. Als ecoloog ben ik zeer geïnteresseerd in wat daar speelt met die begrazers en wat de invloed van die paarden, runderen en herten is op dat gebied.
Maar ik pas een beetje op met mijn mening, want bij dit soort zaken komt bij andere mensen vaak sentiment om de hoek kijken. De een zegt dat er te weinig te eten is, de ander dat er beesten verdwijnen die er eerst zaten. Sommige patronen zie ik ook, maar ik pas op met mijn mening, omdat ik heb gemerkt dat ik na de film werd gezien als iemand die heel erg pró Oostvaardersplassen is als het om beheer gaat. Daar heb ik veel venijnige reacties op gehad, terwijl ik het zo objectief mogelijk probeerde te doen. Natuurlijk heb ik daar wel mijn gedachten over, maar ik ga ze niet ventileren. Als het om grote dieren gaat, zeker zo’n aangespoelde walvis, dan is men in Nederland daar soms op een ongezonde manier sentimenteel over. Terwijl je daar op een nuchtere, objectieve wijze naar kunt kijken. Daarom is het lastig als filmmaker en wetenschapper om daar op een genuanceerde manier over te praten. Want mensen schieten dan meteen in de stress.”
De bekroonde film “De Nieuwe Wildernis”, geheel links is Ruben Smit – Foto: ©ANP
Verwondering
Het doel van Smits werk is dat hij natuur laat zien en dat mensen zich daarover verwonderen. “De een zal dat mooi vinden, de ander aangrijpend of informatief. Die combinatie maakt dat het voor mij heel mooi werk is. Maar ik ga niet lopen preken. Bert Haanstra deed dat een beetje (met de bekende film ‘Bij de beesten af’ uit 1972), maar toen had je een heel andere tijdgeest. Hij gebruikte veel teksten van Anton Koolhaas. Maar ik vind het niet zo nodig om mijn mening te ventileren.”
Smit wist al dat er een voedingsbodem was voor goede natuurfilms, omdat de series van de BBC uitstekend bekeken werden. Maar dat er in Nederland 750.000 mensen naar de bioscoop zouden gaan, overtrof zijn stoutste verwachtingen. “Toen wonnen we ook nog een Gouden Kalf en een Rembrandt, dus dat is bijna niet meer te overtreffen.”
Nieuwe projecten
Nu is Smit met een aantal producties bezig, zoals een film over de Waddenzee en de tv-serie ‘Levende rivier’ (met een kano een reis van Lobith naar de zee). Zijn werk als ecoloog voor de Hoge Veluwe was een prima basis om ook een film te gaan maken. De waarde van één groot natuurgebied – zoals het Park – is volgens Smit veel groter dan vijf kleine gebiedjes die met ecoducten aan elkaar verbonden zijn. “Want dan heb je minder kans op kolonisatie en meer kans op uitsterving. Dus dat is een grote denkfout die we met z’n allen maken.”
Het mannetje van de heikikker is tijdens de paartijd prachtig blauw van kleur – Foto: ©Ruben Smit
Schatkamer van de Veluwe
Het idee is om korte clips te maken over kleine dieren of planten. Met al die stukjes ontstaat een totaalbeeld van een natuurgebied als het Deelense Veld. Tegelijk is het wel degelijk de bedoeling om het project op te schalen naar een grotere film over het hele park. ,,Maar het Deelense Veld vind ik wel de schatkamer van de Veluwe. Het is een on-Nederlands grote savanne waarin allerlei kleine dieren leven. Iedereen kent de edelherten, de moeflons en de wilde zwijnen, maar bijna niemand kent het verhaal over de gevlekte witsnuitlibel of de heikikker.” Van die laatste twee maakte hij al hele fraaie filmpjes die op de website van het Park reeds te zien zijn.
Dingen die je nooit ziet
De filmmaker is niet bang dat mensen de kleine dieren niet spectaculair genoeg vinden, omdat hij merkte dat men de scènes in ‘De Nieuwe Wildernis’ over strontvliegen of kikkervisjes fantastisch vinden. ,,Als ecoloog wil je graag het totaalverhaal en de voedselpiramide laten zien. En ik zag dat de esthetische waarde van de strontvlieg of het gentiaanblauwtje ook waanzinnig is. Als je met een slowmotioncamera en een macrolens het gedrag van die diertjes filmt, dan zie je dingen die je nooit ziet.”
©Tekst: Freek Wolff/BDU
Lees ook: Ruben Smit maakt film over de Hoge Veluwe – Deel 2 – Slot
Bekijk ook het filmpje van Ruben Smit,gemaakt op de Hoge Veluwe:
