Bomkraters in de bossen bij Stroe

Er zijn steeds minder mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt

bk16natoorlog1

Twee enorme bomkraters langs de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn in bossen bij Stroe herinneren nog aan de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Jachtvliegtuigen uit Engeland waren geregeld boven onze streek om treinen te beschieten en spoorlijnen te bombarderen – Foto: ©Gerrit de Graaff

Stille getuigen

Op veel plekken in de wereld is oorlogsgeweld: er wordt gebombardeerd en er worden granaten afgevuurd. Onschuldige burgers zijn daar meestal de dupe van. Dat was vroeger al zo en dat is nog zo. Het is haast niet meer voor te stellen dat in ons vredige landje ook zoiets heeft plaatsgevonden. Zo af en toe loop ik nog wel eens langs twee enorme bomkraters in de bossen bij Stroe. Het zijn stille getuigen van bommen die in de oorlog naast de spoorlijn zijn gevallen.

bk16natoorlog2

Op de heide bij Stroe zijn talloze bommen gevallen. Deze bomkrater is nu een drinkplaats voor het wild – Foto: ©Gerrit de Graaff

Bewust meegemaakt

Op 1 januari 1945 heb ik duidelijk gezien hoe een Duits vliegtuig boven Barneveld door een Engelse jager in brand werd geschoten. Het toestel stortte neer in het bos langs de Stationsweg. De vuurzee was enorm. Ik was toen 11 jaar en heb het bewust meegemaakt. Later hebben we de graven van de bemanning opgezocht: vier jongens van 22 en 23 jaar.

bk16natoorlog3

De 2-motorige Junker 88 G-1 met 4 jonge Duitse militairen stortte op 1 januari 1945 neer in het Schaffelaarsebos – Foto: ©Archief Gerrit de Graaff

De bevrijding

Op vrijdag 17 april 2015, hebben we het einde van de Duitse bezetting herdacht: zeventig jaar geleden. Zonder noemenswaardige schade werd Barneveld bevrijd. Het gejuich van de Barnevelders ’s morgens vroeg in het dorp konden we zelfs horen op de Vliegersvelderlaan. We zijn meteen naar het dorp gegaan. De eierhal, met opgeslagen Duitse voedselvoorraden, werd opengebroken en leeggeplunderd door de uitbundige bevolking: vaatjes boter, zakken meel, bonen enz. Indrukwekkend was het gat in de geschutskoepel van de Canadese tank, de Alder II, die op de Valkseweg, getroffen werd door een Panzerfaust. Twee tanks werden vernietigd bij de bevrijding van Barneveld.

kl -Tank Valkseweg Barneveld 30-08-1945

De 11 jarige Gerrit de Graaff op een Canadese tank, de Alder II, die op de Valkseweg, getroffen werd door een Panzerfaust. Twee tanks werden vernietigd bij de bevrijding van Barneveld. De foto is gemaakt op 30 augustus 1945 door J. van de Spreng, een oom van Gerrit. Hij was gemeente-architect in Utrecht en had zodoende een camera – Foto: ©Archief Gerrit de Graaff

Niet getroffen, een wonder 

Een kanon aan de Barnseweg schoot een dag daarna urenlang granaten af op Nijkerk. Niet wetende dat 11-jarige Tiny Griffioen, wat nu mijn vrouw is, (met nog negen familieleden en vijf Joodse onderduikers), in een eigengemaakte schuilkelder zat, op de hoge akker langs de Luxoolseweg. Meer dan honderd granaten ontploften in de directe omgeving van de schuilkelder, omdat de Duitse staf daar zou zitten. Drie granaten sloegen in het huis van Tiny en zeven in de tuin. Het mag een wonder heten dat de schuilkelder op de akker niet is getroffen, terwijl een deel van het zand op de blikken platen van de schuilkelder was weggeblazen door de luchtdruk. Eén van de Joodse onderduikers was de 19-jarige Jaap Nihom. Hij was met vier landgenoten twee jaar lang ondergedoken bij de ouders van Tiny en bij de buren, de familie Waaijenberg. Jaap trouwde na de oorlog met Hetty Jacobs die het laatste jaar van de oorlog heeft vastgezeten in concentratiekamp Westerbork.

Doorgangskamp Westerbork -Foto ©Rudolf Breslauer; collectie Yad Vashem.246697-637-434

Doorgangskamp Westerbork in Drenthe – Foto ©Rudolf Breslauer; collectie Yad Vashem

Naar Californië

Na de oorlog vertrok het echtpaar Nihom naar Californië. In de jaren daarna kwam Jaap Nihom geregeld bij Willem Waaijenberg. Soms wel twee maal per jaar. Hij is nog steeds dankbaar voor het geboden onderdak in de oorlog. Ook met Tiny praat Jaap nog graag over de oorlogsjaren. ‘Weet je nog dat de verse melk in de schuilkelder de volgende ochtend zuur was?’ Door de jaren heen zijn wij tien keer op bezoek geweest in Los Angeles, waar Jaap en Hetty wonen. Voor het eerst in 1986 en voor het laatst in 2009. Bij ieder bezoek kwam de oorlog steeds weer ter sprake. Zoiets vergeet je nooit meer…

bk16natoorlog4

Vele malen bezochten we familie Nihom in Californië. Voor het eerst in 1986: v.l.n.r. Tiny de Graaff, Jaap en Hetty Nihom – Foto: ©Gerrit de Graaff

Jaren verstrijken

Op maandag 20 april 2015 jl., is het zeventig jaar geleden dat Nijkerk werd bevrijd. Van de veertien mensen die in april 1945 in de schuilkelder zaten, is alleen Tiny nog over. Met deze mensen kan zij geen herinneringen meer ophalen. Over het feit dat ze als kind moest zwijgen over de Joodse onderduikers. Twee jaar lang niet praten met buurkinderen over de mensen op zolder, want anders zouden haar ouders gevaar lopen. Iedere keer als we bij Jaap en Hetty in Los Angeles op bezoek waren, ging het gesprek over de oorlog. Vele jaren heeft Hetty op scholen in Californië verteld over de jodenvervolging en de verschrikkingen van concentratiekamp Westerbork. Jaap Nihom is op 84-jarige leeftijd overleden en Hetty Nihom is nu 87 jaar en woont in een verzorgingshuis.

Zeventig jaar vrijheid

De Tweede Wereldoorlog ligt bij ons nog vers in het geheugen, We zijn dankbaar dat we zeventig jaar met familie en vrienden (en de lezers van de Barneveldse Krant en sinds enkele jaren ook de Veluwenaar) in rust en vrede hebben mogen leven, maar het aantal mensen dat de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt, wordt steeds kleiner.

Ook gepubliceerd in Barneveldse Krant – 18-04-2015

Permanente koppeling naar dit artikel: https://www.de-veluwenaar.nl/2015/04/29/bomkraters-in-de-bossen-bij-stroe/